Latin diminutive

Last updated

The Latin language has a robust diminutive-forming system. There are many diminutive suffixes: those in calculus, axilla, fistula, and areola to start. There is often more than one correct way to form a diminutive, and many more incorrect ones. [1]

Contents

Gender

The masculine, feminine, and neuter diminutives often end in -us, -a, and -um.

There are exceptions. These masculine words end in -a:

Many have a vowel, followed by one or two ls, followed by the endings just mentioned. Here we see stem + 'ul' + ending.

Example
Nomativediminutive
alterius generis
diminutive
eiusdem generis
ac-us (f.)aculeus (m.)
calx, calc-is (f.)calc-ulus (m.)
can-is, -is (m./f.)can-īcula (f.)
catēn-a (f.)catēl-lus (m.)catēl-la (f.) / catēn-ula (f.)
cicer, -is (n.)cicer-cula (f.)
convent-us, -ūs (m.)convent-iculum (n.)
curr-us, -ūs (m.)curr-iculum (n.)
diē-s (m./f.)diē-cula (f.)
galēr-us (m.)galēr-iculum (n.)
gust-us, -ūs (m.)gust-ulum (n.)
linter, lintr-is (f.)lintr-iculus (m.)
nŭx, nŭc-is (f.)nŭc-(u)leus (m.)nŭc-ula (f.)
pistrīn-um (n.)pistrīl-la (f.)
rān-a (f.)rān-unculus (m.)rān-ula (f.)
statu-a (f.)stat-unculum (n.)
ungu-is, -is (m.)ung-ula (f.)ungu-iculus (m.)
vepr-ēs, -is (m.)vepr-ēcula (f.)

The rules can be a bit involved. The diminutive depends on the gender, declination (first, second, etc.) and the root's ending.

First and second declension

Conspectus parvus

Stem terminationDiminutive formationExamplesVide
 :
Simplex formDiminutive 1diminutive 2
-+ -ul-hort-ushort-ul-us hic
-e- / -i-+ -ol-calce-uscalce-ol-us hic
-ul--ul- > -ell-ocul-usocel-l-us hic
-ul- > -ill-bacul-umbacil-l-um
muta + r-r- > -ell-umbr-aumbel-l-a hic
-er--er- > -ell-oper-aopel-l-aoper-ul-a hic
-ēn--ēn- > -ēll-catēn-acatēl-l-acatēn-ul-a hic
-ĭn--ĭn- > -ell-pāgĭn-apāgel-l-apāgĭn-ul-a hic
-īn--īn- > -īll-crumīn-acrumīl-l-a hic
vāgīn-avāgīn-ul-a
-ōn--ōn- > -ōll-corōn-acorōl-l-acorōn-ul-a hic
-gn--gn- > -gill-pugn-uspugil-l-us hic
agn-usagn-ell -us
-mn--mn- > -mell-column-acolumel-l-a hic
aerumn-aaerumn-ul-a
-aul-
-āl-
-ēl-
-aul- > -auxill-
-āl- > -axill-
-ēl- > -exill-
paul-uspauxil-l-uspaul-ul-us hic

Regula Generalis

In general the diminutive of nouns of the first or second declension which end in obstruents or the semivowel /w/ (written <v>) take the suffix -ulus/-ula/-ulum (depending on grammatical gender).

ClassisRegularIrregular
principaledeminutiveprincipaledeminutive
Regula
principalis
vīc-usvīc-ulus
fīc-us (f.)fīc-ula
port-aport-ula
scurr-a (m.)scurr-ula (m.)
crust-umcrust-ulum
cerv-acervula
rīvusrīvulus

Stems ending in Vowels

Nouns of the first or second declension whose stems end in a vowel typically take -ola, -olus, or -olum depending on if they are of the feminine, masculine, or neuter gender respectively. Words ending in the glide /w/ (written v), take -ul- like other stems ending in consonants (cf. cerva/cervula).

ClassisRegularIrregular
stemdiminutiivestemdiminutive
Regula
principalis
gladi-usgladi-olus
besti-abesti-ola
palli-umpalli-olum
calce-uscalce-olus
āre-aāre-olahirne-ahirn-ula
horre-umhorre-olum

In the first declanation, -ia can become =illa or =ola. (Lucia → Lucilla, sed Tullia → Tulliola).

Roots with -ul-

Nouns whose stems end in -ul- (either the root itself, or due to the noun in question being a diminutive already), when their diminutive is formed, the stem-final, -ul- changes either to -ell- or -ill-. It is difficult to find any regular correspondence between the context surrounding -ul- and whether the diminutive's stem ends in -ell- or -ill-.

In the table below, those which are diminutives already have the original stem listed under "principle". In cases where the diminutive's meaning is very different from that of the original noun, the noun in question is enclosed with parentheses.


Stems
ending
in:
-
(Principale)
Base
single diminutive
deminutivum
double-diminutive
in -ELL-in -ILL-
-B(UL)--fābul-afābell-a
-tābul-atābell-a
-C(UL)--ancul-aancill-a
-bacul-umbacill-um
-crepitācul-umcrepitācill-um
cōdexcōdicul-uscōdicill-us
mollis (adi.)mollicul-us (adi.)mollicell-us (adi.)
(pēnis)pēnicul-uspēnicill-us
avisavicul-aaucell-a
locuslocul-uslocell-us
-ocul-usocell-us
-pōcul-umpōcill-um
buccabuccul-abuccell-a
porcusporcul-usporcell-us
furcafurcul-afurcill-a
-D(UL)-haedushaedul-ushaedill-us
-F(UL)-offaofful-aŏfell-a
-G(UL)--angul-usangell-us
-singul-us (adi.)singill-atim (adv.)
-cingul-umcingill-um
(unguis)ungul-aungell-a
-M(UL)-mammamammul-amill-a
-N(UL)-āgnus)āgnul-usāgnell-us
(ānus)ānul-usānell-us
-P(UL)--manipul-usmanipell-us
pūpus/-apūpul-us/-apūpill-us/-a
-R(UL)-murmurmurmurul-ummurmurill-um
turturturturul-aturturill-a
-S(UL)-caps-acapsul-acapsell-a
pūsuspūsul-uspŭsill-us
-T(UL)-ariesarietul-usarietill-us
-catul-us/-acatell-us/-a
cist-acistul-acistell-a
pūtuspūtul-uspŭtill-us
-situl-asitell-a

The double diminutives of words ending in -er, or -in-, are usually formed by adding -ul- to the end of the existing diminutive..

Caption text
ContextRootSingle DiminutiveDouble Diminutive
-in-asin-usasel-lusasell-ulus
-er-cultercultel-luscult-ell-ulus
-ul-ocul-usocellusocellulus

Roots with -r-

Stems
ending
in:
ExamplesFollowing
the general rule
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
cons. + rlibĕr, libr-ilibel-lus
umbr-aumbel-la
fenestr-afenestel-lafenestr-afenestr-ula
sacr-umsacel-lum
-ĕr-misĕr, misĕr-i (adi.)misel-lusmisĕr, misĕr-i (adi.)misĕr-ulus
tenĕr, tenĕr-i (adi.)tenel-lustenĕr, tenĕr-i (adi.)tenĕr-ulus
puĕr, puĕr-ipuel-luspuĕr, puĕr-ipuĕr-ulus
opĕr-aopel-laopĕr-aopĕr-ula
tessĕr-atessel-latessĕr-atessĕr-ula
camĕr-acamel-lalittĕr-alittĕr-ula
patĕr-apatel-la
-ŏr-amphŏr-aampul-la
-ŭr-satŭr, satŭr-i (adi.)satul-lus

Roots with -n-

Stems ending in:ExamplesFollowing the general rule
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-ēn-catēn-acatēl-la /-lus (m.)catēn-acatēn-ula
cēn-acēn-ula
habēn-ahabēn-ula
harēn-aharēn-ula
vēn-avēn-ula
ahēn-umahēn-ulum
-ĭn-asĭn-us/-aasel-lus/-ladomĭn-usdomĭn-ulus
gemĭn-usgemel-lus
fēmĭn-afēmel-lasarcĭn-asarcĭn-ula
fiscĭn-afiscel-lafuscĭn-afuscĭn-ula
pāgĭn-apāgel-lapāgĭn-apāgĭn-ula
lāmĭn-alāmel-la
patĭn-apatel-la
-īn-bovīn-us (adi.)bovīl-lusgallīn-agallīn-ula
catīn-uscatīl-luspiscīn-apiscīn-ula
lupīn-uslupīl-lusspīn-aspīn-ula
crumīn-acrumīl-lavāgīn-avāgīn-ula
salīn-umsalīl-lum
pulvīn-uspulvīl-lus
pistrīn-umpistrīl-la (f.)
vīn-umvīl-lum
-ōn-corōn-acorōl-lacorōn-acorōn-ula
persōn-apersōl-lacaupōn-acaupōn-ula
zōn-azōn-ula
-gn-pugn-uspugil-lusagn-usagn-ellus
sign-umsigil-lum
tign-umtigil-lum
-mn-column-acolumel-laaerumn-aaerumn-ula
lāmn-alāmel-lalāmn-alāmn-ula
scamn-umscabel-lum
scabil-lum
scamil-lus (m.)
domn-adomn-ula

Roots with -xill-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-aul-
-āl-
-ēl-
paul-us (adi.)pauxil-luspaul-us (adi.)paul-ulus
pāl-uspaxil-lus
tāl-ustaxil-lus
āl-aaxil-laāl-aāl-icula
māl-amaxil-la
vēl-umvexil-lum

Exceptions

deminutiva
exeuntia
in:
Exempla
principaledeminutivum
irregulare
deminutivum
regulare
-CUL-lagoen-a / lagōnalagun-cula
-ĀCUL-vern-a (m.)vern-āculus (m. / adi.)vern-ula (m.)
-ICUL-āl-aāl-iculaaxil-la
bland-us (adi.)bland-iculusbland-ulus
galēr-us (m.)galēr-iculum (n.)
montān-us (adi.)montān-iculus
pann-uspann-iculuspann-ulus
pugn-apugn-icula
thyrs-usthyrs-iculus
uter-usutr-iculus
-IOL-sigill-umsigill-iolum
tympan-umtympan-iolum
-UNCUL-av-usav-unculus
lemb-uslemb-unculus
mendāci-ummendāci-unculum
petas-uspetas-unculus
rān-a (f.)rān-unculus (m.)rān-ula (f.)
statu-a (f.)stat-unculum (n.)
tuguri-umtuguri-unculumtuguri-olum
-USCUL-rām-usrām-usculusrām-ulus
-ULEUSequ-usec-uleusec-ulus / equolus

Third declension

in -es, -is & -e

Nomina
exeuntia
in:
Formatio
deminutivi
ExemplaVide
 :
principaledeminutivum 1deminutivum 2
-ēs-ēcul-vulp-ēsvulp-ēcul-a hic
-is-icul-nāv-isnāv-icul-a hic
-icul-rēt-ĕrēt-icul-um hic

More nouns, third declination

Stirpes
exeuntes
in:
Formatio
deminutivi
ExemplaVide
 :
principaledeminutivum 1deminutivum 2
-c- / -g-+ -ul-făx, făc-isfăc-ul-a hic
-t- / -d-+ -ul-nepōs, nepōt-isnepōt-ul-us hic
+ -icul-anăs, anăt-isanăt-icul-a
-p- / -b-+ -icul-plēbs, plēb-isplēb-icul-a hic
-n--ōn- > -uncul-ratio, ratiōn-isratiun-cul-a hic
-ĭn- > -uncul-homo, homĭn-ishomun-cul-us
-r(r)- / -l(l)-+ -cul-mulier, -ismulier-cul-a hic
-r- < -s-+ -cul-mūs, mūr-ismūs-cul-us hic
rūmor, rūmōrisrūmus-cul-us
plures cons.+ -icul-venter, ventr-isventr-icul-us hic

Nouns in -ēs, -is

Nomina
exeuntia
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-ēs, -isvulp-ēs, -isvulp-ēculasaepēs, -issaep-icula
nūb-ēs, -isnūb-ēcula
vepr-ēs, -is (m.)vepr-ēcula (f.)

Nouns in -is, -is (m./f.) or -ĕ, -is (n.)

Words
ending
in:
ExemplaExceptions
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-is, -is (m./f.)
-ĕ, -is (n.)
turr-is, -isturr-iculavall-is, -isvall-ēcula
nāv-is, -isnāv-iculavīt-is, -isvīt-ēcula (iuxta vīt-icula)
ign-is, -isign-iculuscorb-iscorb-ula
fort-is, -is (adi.)fort-iculusvirid-is, -is (adi.)virid-ulus
rēt-ĕ, -is (n.)rēt-iculumass-is, -isass-ula
can-is, -is (m./f.)can-īcula (f.)iuven-is, -isiuven-culus
cut-is, -iscut-īcula
febr-is, -isfebr-īcula

Roots with -c- & -g-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-c-
-g-
făx, făc-isfăc-ula
nŭx, nŭc-is (f.)nŭc-ulanŭx, nŭc-is (f.)nŭc(u)leus (m.)
rēx, rēg-isrēg-ulus
vōx, vōc-isvōc-ula
audāx, audāc-is (adi.)audāc-ulus
lanx, lanc-islanc-ulalanx, lanc-islanc-icula
falx, falc-isfalc-ulafalx, falc-isfalc-icula
calx, calc-is (f.)calc-ulus (m.)

Roots with -t- and -d-

Stirpes
exeuntes
in:
deminutiva in -ul-deminutiva in -icul-Formae irregulares
principaledeminutivumprincipaledeminutivumprincipaledeminutivum
-t-
-d-
nepōs, nepōt-isnepōt-uluspyxis, pyxid-ispyxid-iculalapis, lapid-islapil-lus
aetās, aetāt-isaetāt-ulaanăs, anăt-isanăt-iculacor, cordiscor-culum
civitās, civitāt-iscivitāt-ulalucuns, lucunt-islucun-culus
mercēs, mercēd-ismercēd-ulapēs, pĕd-ispĕd-iculuspēs, pĕd-ispĕd-iolus / pĕt-iolus
caput, capit-iscapit-ulumsors, sort-issort-icula
glans, gland-isgland-ulapuls, pult-ispult-icula
valens, valent-is (adi.)valent-ulusdens, dent-isdent-iculus
infans, infant-is (adi.)infant-uluslens, lent-islent-icula
blandiloquens, ~nt-is (adi.)blandiloquent-ulusfons, font-isfont-iculus
adulescens, ~nt-is (adi.)adulescent-uluspons, pont-ispont-iculus
ariēs, ariĕt-isariĕt-illuspars, part-ispart-icula

Roots with -p- et -b-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-p-?
-b-
plēbs, plēb-isplēb-icula(plēbēs, -is)plēb-ēcula
scrobs, scrob-isscrob-iculus
trabs, trab-istrab-icula(trabēs, -is)trab-ēcula

Roots with -n-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplarsExceptions
basediminutivebasediminutive
-n-ratio, ratiōn-isratiun-cula
sermo, sermōn-issermun-culus
lēno, lēnōn-islēnun-culuslēno, lēnōn-islēnul-lus
homo, homĭn-ishomun-culushomo, homĭn-ishomul-lus / homun-cio, ~ōnis
caro, carn-iscarun-cula
pectĕn, pectĭn-ispectun-culusflumĕn, flumĭn-isflum-icellum
sanguis, sanguĭn-issangun-culus

Roots with -r(r)- et -l(l)-et -s-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-r(r)-later, later-islater-culuslater, later-islater-iculus
mulier, mulier-ismulier-culafūr, fūr-isfūr-unculus
tūber, tūber-istūber-culumturtŭr, turtŭr-is (m./f.)turtŭr-illa
cicer, cicer-is (n.)cicer-cula (f.)murmŭr, murmŭr-is (n.)murmŭr-illum
pauper, pauper-is (adi.)pauper-culusiecŭr, iecŏr-isiecus-culum
amātor, amātōr-isamātor-culus
soror, sorōr-issoror-cula
vēr, vēr-isvēr-culum
far, farr-isfar-culum
-l(l)-mel, mell-ismel-culum
-s-vās, vās-isvās-culum

Roots with -r- and -s-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-r- ex -s-mās, măr-is (m. subst.)mās-culus (adi.)
pulvis, pulvĕr-ispulvis-culus
flōs, flōr-isflōs-culus
ōs, ōr-isōs-culum
mūs, mūr-ismūs-culus
mūnŭs, mūnĕr-ismūnus-culumvetus, vetĕr-is (adi.)vet-ulus
corpŭs, corpŏr-iscorpus-culum
meliŏr, meliōr-is (adi.)melius-culus
rūmŏr, rūmōr-isrūmus-culus
arbŏr, arbŏr-isarbus-cula
'iecur'iecŭr, iecŏr-isiecus-culum

Roots with -u- et -v-

Stirpes
exeuntes
in:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
-u-sūs, sŭ-is (m./f.)sŭ-cula (f.)
-v-bōs, bŏv-is (m./f.)bū-cula (f.)

Stems ending in two or more consonants

Stems
ending
with:
ExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
two or more
consonants
venter, ventr-isventr-iculuspăter, pătr-ispăter-culus
linter, lintr-is (f.)lintr-iculus (m.)māter, mātr-ismāter-cula
uter, utr-isutr-iculusfrāter, frātr-isfrāter-culus / frātel-lus
ācer, ācr-is (adi.)ācr-iculus
os, oss-isoss-iculum

Fourth declination

ClassisExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
Regula
generalis
art-usart-iculuslac-uslac-usculus
vers-usvers-iculus
convent-us (m.)convent-iculum (n.)gust-us (m.)gust-ulum (n.)
curr-us (m.)curr-iculum (n.)
an-us (f.)an-iculadom-us (f.)dom-uncula /-uscula
man-us (f.)man-iculaac-us (f.)aculeus (m.)
corn-ucorn-iculum
gen-ugen-iculum

Fifth declination

In the fifth declension, Latin nouns generally take -cula.

ClassisExemplaExcepta
principaledeminutivumprincipaledeminutivum
Regula
principalis
diē-s (m./f.)diē-cula (f.)
rē-s (f.)rē-cula (f.)rē-s (f.)rēs-cula (f.)
spē-s (f.)spē-cula (f.)
plēbē-s (f.)plēbē-cula (f.)

References

  1. "§53. The Regular Latin Diminutive Suffixes -ULUS and -CULUS". Pressbooks.