Maa Mangala Temple | |
---|---|
Religion | |
Affiliation | Hinduism |
District | Puri |
Deity | Maa Mangala |
Festivals | Jhamu Yatra, Basanti Durga puja, Saradiya Durga Puja, Shri Durga Sayana Utsav, Debasnana Purnima |
Location | |
Location | Kakatpur |
State | Odisha |
Country | India |
Geographic coordinates | 19°59′59.7″N86°11′41.26″E / 19.999917°N 86.1947944°E Coordinates: 19°59′59.7″N86°11′41.26″E / 19.999917°N 86.1947944°E |
Architecture | |
Creator | Bhakta Mohan Rayachudamani (Landlord of Nimapada) |
Completed | 15th century |
Website | |
https://www.maamangala.in/ |
Maa Mangala Temple is a Hindu Shakti Pitha located in Kakatpur of Odisha, on the eastern coast of India.
This is a 15th-century temple and a symbol of ancient Shakti Pithas of Kalinga. The temple is situated at the eastern bank of holy river Prachi which was named Saraswati before.
Maa Mangala is a Hindu goddess who is one of the manifestations of SHAKTI. In ancient times, Buddhist monks used to symbolize Maa Mangala as goddess Tara. Now the deity worshiped as one of manifestations of Goddess Durga in the hymn of the goddess Vanadurga.
Maa Mangala is the symbol of qualities like of peace, power, happiness, love, purity, knowledge & truth. ମଙ୍ଗଳ ଶବ୍ଦ ମୋକ୍ଷ , ଶୁଭ ଆଦି ଅର୍ଥ କୁ ବୁଝାଇଥାଏ ଓ ଆ' କାର ଟି ପ୍ରଦାନ କରିବା ଅର୍ଥ କୁ ବୁଝାଇଥାଏ। ମା' ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ଶୁଭତା କୁ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ନାମ ସର୍ବମଙ୍ଗଳା ହୋଇଅଛି । ମଙ୍ଗଳ ଶବଦ ଅଟେ ମୋକ୍ଷାର୍ଥ ବୋଧକ ଆ' କାର ଅଟଇ ଦାତୃ ଶବଦ ବା ଦୃକ । ସେ ସକାଶୁ ସର୍ବଶୁଭଦାତ୍ରୀ ସେ ଅଟନ୍ତି ସର୍ବମଙ୍ଗଳା ନାମକୁ ବହି ସେ ଅଛନ୍ତି ।। ବ୍ରହ୍ମ ବୈବର୍ତ୍ତ ପୁରାଣ , ପ୍ରକୃତି ଖଣ୍ଡ , ଷଷ୍ଠିତମ ଅଧ୍ୟାୟ [1]
The carvings of the deity Mangala is in typical Odia style, having khilana & prabha back to her sitting place. The architecture of temple is a typical example of Utkaliya Peedha Vimana Style.
There is a bed made of solid stone on which it is said Maa Mangala rests after touring the entire universe every day. As if to attest to this, the bed looks worn out in just the same way it would if it were in use for centuries.
There is no written prove based on the evolution of the Deity. The legend behind the evolution has no base in ancient days. The myth is that in ancient times Utkala had a good commercial relationship with different islands like Singhala, Java, Sumatra etc. Demon Ravana used to worship goddess Mangala with his great devotion and became the most powerful by the blessing of the Deity. After the victory of Lord Ram, goddess was taken to Utkala from Singhala by a Sadhaba (one who do business with other country & islands). At that time the Prachi civilization was getting civilized and developed more day by day & was only path to enter Utkala. He established the Deity Mangala in Prachi valley.
Evolution of the name of the deity as Maa Mangala hails from a legend believed by the locals of Kakatpur village. Goddess Managla kept herself hidden under the deep water of river Prachi. Once a boatman was sailing his boat across river Prachi. At that time the river was outpouring and flooded so he was unable to sail his boat to the middle of the river. He spent whole day and night but not able to sail his boat and during early morning, before the dawn, Goddess Mangala came in his dream and asked him to recover her from the water and to establish her in nearby Mangalapur village. The boatman dived into the water and able to find the deity from the bed of the river. Then as per the direction of the Goddess he established the figure of the deity in a temple in Mangalapur village. After this the boatman saw a black crow dived into the water and did not come out of the water for hours and days, the crow detained inside the water of river Prachi exactly in the same place from where he recovered the figure of Goddess Mangala. In Odia language, Crow means Kaa-kaw (କାକ) and Detained means Aw-taw-kaw (ଅଟକ). So by combining the two words it becomes Kaka-Atka, so during the course of time the Mangalapur village is known as Kakata (Kaka-Atka) pur and the Goddess is known as Kakatpur Mangala. That time before 500 years ago Local Zamindar Roychudamoni family has made the mandir at Kakatpur with all the Sebak arrangement. This Mandir was Made by Panchanan Mitra (Roychudamoni) on 1548 AD.
Every twelve to nineteen years when the wooden icons of Jagannath, Balabhadra and Subhadra of the Jagannath Temple, Puri are replaced during the Nabakalevara rite, Priests of the temple in Puri pray to Mangala in the Kakatpur temple to give them divine guidance. The goddess appears in their dreams and reveals the location of the three divine Daru Bramha trees from which idols of the deities are made. [2]
ଦ୍ବାରଫିଟା ଓ ମଙ୍ଗଳାଳତି ପ୍ରତ୍ୟହ ବ୍ରାହ୍ମ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ମନ୍ଦିର ଖୋଲେ। ପରିଷ୍କାର ଭାବେ ଝାଡୁ ହୋଇ ଧୌତ କରାଯାଏ। ପୂଜାପଣ୍ଡା ଭିତର କବାଟ ଖୋଲନ୍ତି। ଖଟଶେଯ ଉଠାନ୍ତି। ନିର୍ମଳ ଶଙ୍ଖ ଜଳରେ ଦେବୀ ଙ୍କର ମୁଖ ପ୍ରକ୍ଷାଳନ କରାନ୍ତି। ଘଣ୍ଟ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସାତଗୋଟି ବଳିତା ସହ ସପ୍ତମୁଖୀ ଦୀପରେ ମଙ୍ଗଳାଳତି କରାନ୍ତି।ମଙ୍ଗଳାଳତୀ ପରେ ମା ଙ୍କର ମାର୍ଜନା ପାଇଁ ଜଗମୋହନ ଦ୍ବାର ବନ୍ଦ କରିଦିଯାଏ ଉଲାଗି,ମାର୍ଜନା,ବେଶ ଓ ମହାପ୍ରସାଦ ସମର୍ପଣ ମୁଖଶାଳା ର ଦ୍ବାର ବନ୍ଦ କରାଯିବାପରେ , ପ୍ରଥମେ କୁମ୍ଭାଟୁଆ ଦାନ୍ତକାଠିରେ ମା ଙ୍କର ଦନ୍ତ ମାର୍ଜନ କରାଯାଏ। ସମସ୍ତ ଅଳଙ୍କାର, ଫୁଲ ଓ ବସ୍ତ୍ର ଉଲାଗି କରାଯାଏ। ବେଢା ମଧ୍ୟସ୍ଥ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ବାମ୍ଫି ରୁ ଜଳ ଅଣାଯାଏ।ଚୁଆ, ହଳଦୀ, ଗବ୍ୟ ଘୃତ ଓ କ୍ଷୀର ରେ ସ୍ନାନ କରାଯାଏ। ବାସୀ ବସ୍ତ୍ର ଧୌତ କରାଯାଇ ଶୁଖାଯାଏ ଓ ନୂତନ ଶୁଦ୍ଧ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧାଇ ଦିଆଯାଏ। ମା ଙ୍କର ଦୈନନ୍ଦିନର ପରିଧାନ ପାଇଁ ୫ଖଣ୍ଡ ବସ୍ତ୍ର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ। ପିନ୍ଧାବସ୍ତ୍ର ୧ଖଣ୍ଡ, ଉତ୍ତରୀ ୧ଖଣ୍ଡ, ପାଦତଳେ ଆଭରଣ ୧ଖଣ୍ଡ, ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ପରି ମାନଙ୍କ ଆଭରଣ ୧ଖଣ୍ଡ ଓ ବିଗ୍ରହ ପ୍ରଶସ୍ଥ ର ଅବଶିଷ୍ଟ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱାଶଂ ର ଆବରଣ ୧ଖଣ୍ଡ। ଏହିପରି ମୋଟ ୫ଖଣ୍ଡ। ଶାଢୀ ପିନ୍ଧାଯିବା ପରେ ମା ଙ୍କ ଦେହରେ ଅଳଙ୍କାର ଲାଗି ହୁଏ।ପା,span typeof="mw:DisplaySpace" id="mwQA"> : ଏହାପରେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ଦେବୀ ଙ୍କ ପାଖରେ ପ୍ରଥମେ ଆଲଟ (ପଙ୍ଖା) ସେବା କରନ୍ତି। ତା ପରେ ଚାମର (ଚଅଁର ମୁଠା) ସେବା କରନ୍ତି। ଏତିକିରେ ଦେବୀ ଙ୍କର ପ୍ରାତଃକାଳର ସ୍ନାନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହାପରେ ଚୁଆ ଓ ଘୃତ ଲଗାଯାଇ ବାହନ ସିଂହଙ୍କୁ ସ୍ନାନ କରାଇ ଦିଆଯାଏ। ପରେ ପରେ ସମସ୍ତ ପାର୍ଶ୍ଵଦେବତାଙ୍କୁ ସ୍ନାନ ଏବଂ ବେଶ ବଢିଥାଏ । ବଲ୍ଲଭ ଧୂପ ସକାଳ ପ୍ରାୟ ୯ ଘଟିକା ସମୟରେ ରୋଷରେ କିଛି କେଳି(ଗଜା) ତିଆରି କରାଯାଏ। ଯୋଗାଣିଆ ଖଇ ଓ ଦହି ଦେଇଥାନ୍ତି। ପ୍ରଥମେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବେଦୀ ରେ ଅଳ୍ପ କିଛି ଖଇ, ଦହି ଓ କେଳି ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଏଥିସହିତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୂଜା ସମାପ୍ତ ହୁଏ । ଏହାର ଠିକ୍ ପରେ ଭାଗବତ, ରାଧାକୃଷ୍ଣ, ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର, ବିଷ୍ଣୁ ଙ୍କୁ କିଛି ଖଇ, ଦହି ଓ କେଳି ପୂଜା କରାଯାଏ। ଏହାପରେ ମା ଙ୍କର ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ ବସେ। ଏହି ସମୟ ରେ ଅରଗଳି ରେ ଥିବା ଦ୍ବାର କୁ ଅର୍ଦ୍ଧମୁଦ୍ରିତ କରାଯାଏ ଉକ୍ତ ଭୋଗ ରେ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଖଇ, ଦହି ଓ କେଳି ଭୋଗ କରାଯାଏ। ପୂଜାପଣ୍ଡା ପଂଚୋପଚାର ରେ ଭୋଗ ସାରନ୍ତି। ତାମ୍ବୁଳ ସେବା- ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ ପରେ ମା ଙ୍କୁ ଦୁଇ ଖଣ୍ଡ ବିଡିଆ ପାନ ସମର୍ପଣ କରାଯାଏ। ଉକ୍ତ ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ ସକାଳ ପ୍ରାୟ ୯ ଘଟିକା ମଧ୍ୟରେ ସରିଥାଏ। ସକାଳ ଧୂପ ଦିନ ପ୍ରାୟ ୧୦ଟା ସମୟରେ ରୋଷରେ ପାକ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯାଏ। ପ୍ରଥମେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଖରେ ଏକ ଥାଳି ଅନ୍ନ, ଡାଲି, ତରକାରୀ, ଭଜା ଭୋଗ କରାଯାଏ। ତାପରେ ଦେବୀ ଙ୍କର ସକାଳ ଧୂପ ବସେ। ଏଥିରେ ଅରୁଆ ଅନ୍ନ ଦୁଇ ଥାଳି, ଡାଲି, ତରକାରୀ ଓ ଭଜା ଭୋଗ ହୋଇଥାଏ। ପୂଜାପଣ୍ଡା ପଂଚୋପଚାର ରେ ଭୋଗ ସାରନ୍ତି । ପୂଜାପଣ୍ଡା ପରେ ଦୁଇ ଖଣ୍ଡ ବିଡିଆ ପାନ ସମର୍ପଣ କରନ୍ତି। ଦେବୀ ଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧୂପର ଥାଳିରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାତ୍ରାରେ ଅନ୍ନ ବଢାଯାଇଥାଏ। କୌଣସି ଥାଳି ଅପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ବଢାଯିବା ନୀତି ବହିର୍ଭୂତ ଅଟେ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥାଳିର ବ୍ୟାସ ପ୍ରାୟ ୧୪ ଇଞ୍ଚ ଅଟେ।ଭୋଗ ସଂମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ଶୁଦ୍ଧ ଭାବରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ। ସକାଳ ଧୂପର ଉପସଂହାରରେ ସପ୍ତମୁଖୀ ଦୀପରେ ସପ୍ତ ବଳିତାର ଆଳତି, ଘଣ୍ଟ, ଘଣ୍ଟା ଓ କାହାଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଏ। ଅବକାଶ- ସକାଳ ଧୂପର ଭୋଗ ଓ ଆଳତି ପରେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ମା ଙ୍କ ଠାରେ ଆଲଟ ଓ ଚାମର ସେବା କରିଥାନ୍ତି। ଏହାକୁ ଅବକାଶ କୁହାଯାଏ। ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ସକାଳ ଧୂପ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ପାଚକ ଅନ୍ନ, ଡାଲି, ତରକାରୀ ଓ ଭଜା ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଥାଳିରେ କାକଟେଇ ଓ ଗ୍ରାମେଶ୍ୱର ଙ୍କ ନିକଟରେ ଭୋଗ କରିଥାନ୍ତି। ଦ୍ବିପ୍ରହର ଧୂପ ଦିନ ପ୍ରାୟ ୧୨ ଟାରେ ଦ୍ବିପ୍ରହର ଧୂପ ହୋଇଥାଏ। ଏଥିରେ ଭୋଗ ହୁଏ ପୂର୍ବ ପରି ଅନ୍ନ ଦୁଇ ଥାଳି, ଡାଲି, ତରକାରୀ, ଭଜା ଓ କ୍ଷୀରି। ପୂଜାପଣ୍ଡା ପଂଚୋପଚାର ରେ ଭୋଗ ସାରନ୍ତି। ଭୋଗ ଶେଷରେ ଦୁଇ ଖଣ୍ଡ ବିଡିଆ ପାନ ସମର୍ପଣ କରାଯାଏ। ଧୂପର ଉପସଂହାରରେ କର୍ପୂର ଆଳତି ହୁଏ। ଠିକ୍ ପରେ ପରେ ସପ୍ତମୁଖୀ ଦୀପରେ ଘଣ୍ଟ, ଘଣ୍ଟା, କାହାଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଳତି କାର୍ଯ୍ଯ ହୋଇଥାଏ। ଅବକାଶ ଏହାପରେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ଆଲଟ ଚାମର ସେବା କରିଥାନ୍ତି। ଭଅଣ୍ଡ ଧୂପ ଦିନ ପ୍ରାୟ ୨ ଟାରେ ଭଅଣ୍ଡ ଧୂପ ଭୋଗ ମଣ୍ଡପରେ କରାଯାଇଥାଏ। ମନ୍ଦିର ଓ ମୁଖଶାଳା ର ମିଶ୍ରିତ ସ୍ଥାନରେ ସାମାନ୍ଯ ଉଚ୍ଚ ଚଟାଣ ଭୋଗମଣ୍ଡପ ଅଟେ। କେବଳ ଏହି ଧୂପ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଧୂପ ସିଂହାସନ ଉପରେ କରାଯାଇଥାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧୂପ ସମୟରେ କବାଟ ବନ୍ଦ ରହେ। ଧୂପକାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ଦିର ର ମଧ୍ଯକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଓ ଦେବୀ ଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥାଏ। ଧୂପ ଶେଷ ହେଲେ ମନ୍ଦିର ଖୋଲେ, ଆଳତି ହୁଏ ଓ ଦର୍ଶନ ମିଳେ। ଦେବୀ ଙ୍କର ଏହି ଭୋଗ ରେ ଅନ୍ନ ୧ ଥାଳି, ଡାଲି, ତରକାରୀ, ଭଜା ଓ କ୍ଷୀରି ବଢାହୋଇଥାଏ । ଦିବାପହଡ ନୀତି ଭଅଣ୍ଡ ଭୋଗ ପରେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ଭିତର କବାଟ ଆଉଯାଇ ଭିତରେ ବିଧିପୂର୍ବକ ପହଡ ନୀତି କରନ୍ତି। ଏଥିରେ ପ୍ରଥମେ ମା'ଙ୍କ ନିକଟରେ 'ଖଡଉଁ ଲାଗି' ହୁଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ଶଯ୍ୟାକୁ ଗମନ ନିମନ୍ତେ ମା'ଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ଖଡଉଁ ସମର୍ପଣ କରାଯାଏ। 'ଖଟ ଶେଯଲାଗି ' ହୁଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ମା' ଙ୍କ ଶୟନ ଖଟ ଉପରେ ଶେଯ ବିଚ୍ଛାଯାଇ ତା ଉପରେ ମାଣ୍ଡି ରଖାଯାଏ ଓ ଫୁଲ ସିଞ୍ଚି ଦିଆଯାଏ। ବିଶ୍ରାମ ଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ମା' ଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ବିନମ୍ର ନିବେଦନ କରିଥାନ୍ତି। କିଛି ସମୟ 'ଆଲଟ ଚାମର ସେବା' କରି ମନ୍ଦିର ପରିତ୍ଯାଗ କରନ୍ତି। ଭିତର ଦ୍ବାର ବନ୍ଦ କରାଯାଏ। ଏହାକୁ 'ପହଡ ନୀତି' କୁହାଯାଏ। ପହଡ ପଡି ସାରିବା ପରେ ଅପରାହ୍ନ ରେ ନୀତିଗତ ଭାବେ ମନ୍ଦିର ଖୋଲିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭିତର ଦ୍ବାର ଖୋଲିବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ନିଷିଦ୍